Czarne opale etiopskie ze względu na elektryzującą grę barw zwaną opalizacją są jednymi z najefektowniejszych kamieni szlachetnych, dlatego też chętnie wybiera się je do oprawy jubilerskiej. O wartości opali oprócz indywidualnych cech takich jak jakość opalizacji czy jej barwa, decyduje przede wszystkim metoda poprawiania. Opale etiopskie w zdecydowanej większości są przezroczyste, białe lub o miodowej barwie. Mniej niż jeden procent wszystkich etiopskich opali etiopskich posiada naturalnie czarną barwę. Pozostałe poddaje się procesom, które mają wydobyć piękno opalizacji poprzez zmianę barwy kamienia na czarną.
Naturalny, poprawiany i ulepszany czy syntetyczny opal czarny z etiopii?
Naturalny opal czarny z etiopii
Czarne etiopskie opale, które nie są poddawane zabiegom poprawiania należą do rzadkości na rynku jubilerskim. Chociaż złoże czarnych opali w Etiopii jest w ciągłej eksploatacji, to ze względu na powszechność stosowanych metod barwienia pospolitszych jasnych opali, na rynek kamieni szlachetnych trafiają głównie opale poprawiane. Często można też natrafić na kamienie syntetyczne. Przed zakupem naturalnych czarnych etiopskich opali należy upewnić się, że kamienie te nie poddano procesom ulepszania. Naturalne czarne etiopskie opale stanowią mniej niż 1 % rynku tych kamieni, dlatego prawdopodobieństwo pomyłki jest wysokie. Ceny naturalnych opali zaczynają się od kwot powyżej 1000zł za karat. Dlatego ważne jest, aby kamienie, które oferowane są jako naturalne zostały przebadane w laboratorium gemmologicznym, które potwierdzi parametry kamienia. Najbardziej uznanymi międzynarodowymi laboratoriami gemmologicznymi są GIA oraz IGI.
Przykład certyfikowanego przez GIA nieulepszanego opalu etiopskiego
Międzynarodowy certyfikat GIA
Ulepszane i poprawiane opale czarne
Opale są kamieniami o porowatej strukturze, dzięki czemu bardzo łatwo można zmienić ich barwę bez konieczności używania inwazyjnych bawiących środków chemicznych. Należy dodać, że zmienia się jedynie barwa podstawy opalu bez wpływu na opalizację. Gra barw opalizacji wzmacniana jest poprzez uzyskany kontrast. Zabiegi jakim poddawane są naturalne białe przezroczyste etiopskie opale podzielić można na poprawianie i ulepszanie. Poprawianie opali etiopskich jest prostym procesem polegającym na mało inwazyjnym podgrzaniu opalu i wprowadzenia cząstek węgla w porowatą strukturę kamienia. Ulepszanie natomiast jest procesem chemicznego barwienia opalu w efekcie czego możliwe jest uzyskanie opalu o każdej barwie tym czarnej.
Porowata struktura opalu widziana pod mikroskopem elektronowym
Barwienie poprzez Dymienie
Aby zmienić barwę opalu wystarczy zastosować mało inwazyjny proces poprawy zwany dymieniem. Dym jest zawiesiną bardzo drobnych cząstek stałych (w tym węglowych). Zmianę barwy wykonuje się poprzez częściowe spalanie papieru lub drobnych fragmentów drewna razem z umieszonym w obszarze dymienia opalem przy ograniczonym dostępie tlenu. Jest to tak zwane spalanie niecałkowite, w którym uwalniana jest amorficzna postać węgla. Spalający się materiał uwalnia drobne cząsteczki czarnej sadzy, która z łatwością osadza się w porowatej strukturze opalu i przyciemnia jego barwę. Proces ten daje bardzo dobre rezultaty w postaci trwałej zmiany barwy kamienia na całej jego powierzchni.
Poprawianie barwy poprzez dymienie możliwe jest tylko dla okazów opalu bez wyraźnych spękań. W spękaniach cząstki sadzy będą akumulować się szybciej powodując powstanie wyraźnych ciemniejszych smug wzdłuż spękań. Dodatkowo kamienie ze spękaniami mogą uszkodzić się podczas procesu ogrzewania. Czarne opale etiopskie, które są potraktowane tym procesem, będą łatwe do rozróżnienia od naturalnych nieulepszanych opali. Rozróżnia się je mikroskopowo lub przy użyciu metod analitycznych, które wykażą obecność węgla w składzie chemicznym opalu. Zastosowanie tej metody poprawy trwale nadaje barwę czarną opalowi, dlatego jest powszechnie stosowana.
Przykłady etiopskich opali poddanych poprawie metodą ogrzewania z dymieniem
Barwienie przy użyciu cukru i kwasu
Niektóre opale poddaje się bardziej inwazyjnemu procesowi ulepszania, który polega na zanurzeniu opalu na kilka dni w ciepłym roztworze wody z cukrem. Następnie kamień zanurza się w stężonym roztworze kwasu siarkowego. Cząsteczki cukru, które dostały się do przestrzeni porowej opalu topią się (karmelizują) w kontakcie ze stężonym kwasem siarkowym i przyciemniają barwę opalu. Wykrycie tego procesu ulepszenia możliwe jest przy pomocy badań mikroskopowych lub analiz na obecność węgla w składzie chemicznym opalu. Zastosowanie tej metody powoduje trwałe nadanie barwy opalowi. Czasami jednak efektem barwienia nie jest otrzymanie intensywnie czarnego opalu, a często szarego, brązowego lub o nierównomierne wysyconej barwie podstawy.
Opal z szarą barwą podstawy otrzymaną metodą barwienia przy użyciu cukru i kwasu
Barwienie przy użyciu barwników.
Najbardziej inwazyjnym procesem ulepszania opali czarnych jest barwienie przy użyciu chemicznych barwników. Przezroczyste opale zanurza się w roztworze z barwnikiem i po kilku godzinach otrzymuje się kamień o zmienionej barwie. Barwnik trwale przenika do przestrzeni porowej opalu. Często opale barwi się nie tylko na kolor czarny a np. zielony, różowy, pomarańczowy czy niebieski.
Opale barwione substancjami chemicznymi
Syntetyczne czarne opale
Opale syntetyczne są substancją mineralną powstałą w laboratorium. Generalnie jest to materiał, który wyglądem przypomina opal, ale ma zupełnie inny skład chemiczny i fizyczny. Często jest to opalizujący plastik (OLP) z dodatkiem krzemionki, który laboratoria gemmologiczne opisują jako imitacja naturalnego opalu. OLP to mieszanka 80% żywicy i 20% krzemionki.
Syntetyczny opal OLP oraz produkty, które otrzymano z jego pocięcia i oszlifowania.